AP19579513 "Тот баспайтын болаттан жасалған бөлшектерді беттік қатайтудың біріктірілген әдісін әзірлеу"
Ғылыми жоба жетекшісі: Жумадилова Гульмира Амангазыевна - жоба жетекшісі, https://orcid.org/0000-0003-0722-8860
Өзектілігі:
Электролиттік-плазмалық азоттау технологиясын одан әрі дамытудың маңызды бағыттарының бірі диффузиялық қанықтыру процесін жеделдету және азоттау ұзақтығын қысқарту болып табылады.
Біздің ойымызша, бұл мәселенің шешімдерінің бірі-азоттау алдында қаныққан бетті алдын-ала дайындау әдісін жасау. Опциялардың бірі-беткі наноқұрылымды қабатты жасауға мүмкіндік беретін қарқынды пластикалық деформациямен бетті алдын-ала өңдеу. Тозу және агрессивті ортада жұмыс істейтін легирленген болаттардың трибологиялық және коррозиялық сипаттамаларын арттыру үшін оны кеңінен енгізу мақсатында авторлар бұрын әзірлеген плазмалық-электролиттік азоттау технологиясының тиімділігін арттыруға деген ұмтылыс осы жобаны әзірлеудің алғышарты болып табылады. Бұл жобада 12Х18Н10Т тот баспайтын болаттан жасалған беттік өңдеудің аралас әдісін әзірлеу ұсынылады, ол наноқұрылымды бетті және одан кейінгі электролитті-плазмалық төмен температуралы азоттауды алу үшін алдын ала беттік механикалық өңдеуді қамтиды.
Мақсаты:
Тот баспайтын болаттан жасалған бөлшектерді беттік қатайтудың біріктірілген әдісін әзірлеу, ол беттік платикалық деформацияны және одан кейінгі электролиттік-плазмалық азоттауды, сондай-ақ пластикалық деформация кезінде 12Х18Н10Т болатқа құрылымдық өзгерістерді және олардың кейінгі азоттау кезінде азот пен көміртек бетінің диффузиялық қанығу кинетикасына әсерін зерттеуді қамтиды.
Күтілетін нәтиже:
Бұл жобада тот баспайтын болаттарды беттік өңдеудің біріктірілген әдісін әзірлеу ұсынылады, ол ультра ұсақ түйіршікті құрылымды алу үшін бетті алдын ала өңдеуді және электролиттік плазмадағы төмен температуралы азоттауды қамтиды. Осы жоба шеңберінде 12Х18Н10Т болат бетінің құрылымы мен механикалық қасиеттеріне шар соққыларының әсерінен механикалық өңдеудің технологиялық параметрлерінің (өңдеу уақыты, шар мөлшері, тербеліс жиілігі) әсері зерттелетін болады. 12Х18Н10Т Болаттың азотталған қабатының қалыптасуына алдын ала механикалық өңдеудің әсері зерттелетін болады. беттік пластикалық деформация кезінде 12Х18Н10Т Болаттың дислокациялық субструкциясының қалыптасу ерекшеліктері және оның азотталған қабаттың қалыптасуындағы рөлі зерттелетін болады. Ірі түйіршікті және ультра ұсақ түйіршікті құрылымдары бар беттің диффузиялық қанығу механизмдері орнатылады. Эксперименттік зерттеулердің нәтижелері негізінде тот баспайтын болаттан жасалған бұйымдарды аралас өңдеу әдісі әзірленеді және әзірленген әдісті қолдану бойынша технологиялық ұсыныстар беріледі.
Болат бұйымдарының қызмет ету мерзімін арттыруға бағытталған бұл жобаның практикалық маңызы зор. Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде тот баспайтын болаттан жасалған бөлшектерді өңдеудің жаңа әдісі әзірленеді, бұл олардың қызмет ету мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, аустенитті болатты беттік қатайтудың біріктірілген әдісінің ғылыми негізі әзірленетін болады. Ұсынылған аралас әдіс қарапайым және экономикалық жағынан тиімдірек, қымбат және күрделі жабдықтар мен керек-жарақтарды пайдалануды қажет етпейді, бұл айтарлықтай экономикалық нәтиже береді.
Қол жеткізілген нәтиже:
Авторлар бұрын жүргізген зерттеулердің негізінде әзірленген екі сатылы қыздыру режимі бұйымдарды азоттау үшін электролитті-плазмалық қыздырудың катодты процесін қолдануға мүмкіндік беретіндігі және төмен температурада (450-550С) бұл әдісті бұйымдарды әрлеу ретінде қолдануға, атап айтқанда, қатайтатын термиялық өңдеуден өткен жоғары жылдамдықты болаттардан жасалған кескіш құралдарды азоттауға мүмкіндік беретіндігі анықталды.
Осыған қарамастан, бұрын жасалған электролиттік-плазмалық азоттау әдісін кеңінен қолданудың тежегіштерінің бірі-азотталған қабаттың аз қалыңдығы (барлығы 30-40 мкм). Азотталған қабаттың қажетті қалыңдығын алу үшін қанықтыру процесінің ұзақтығын арттыру үшін электр энергиясының көп шығыны қажет болады, бұл тиімсіз.
Зерттеу тобының мүшелері
-
Аты-жөні: Рахадилов Бауыржан Қорабайұлы
Scopus Id: 55539741700
Researcher Id: AAD -3744-2020
ORCID: 0000-0001-5990-7123
Қосымша:
-
Аты-жөні: Баятанова Ляла Болаткановна
Scopus Id: 55540404900
Researcher Id: ---
Қосымша:
-
Аты-жөні: Калитова Айсұлу Аманжолқызы
Scopus Id: 55648028900
Researcher Id: ---
ORCID: 0000-0002-4761-286_
Қосымша:
-
Аты-жөні: Андыбаева Гаухар Маратқызы
Scopus Id: ---
Researcher Id: ---
Қосымша:
-
Аты-жөні: Орманбеков Қуаныш Дәулетұлы
Scopus Id: ---
Researcher Id: ---
Қосымша:
-
Аты-жөні: Жасұлан Айнұр Жасұланқызы
Scopus Id: ---
Researcher Id: ---
Қосымша: