BR21882447 «Электрофизикалық және радиациялық өңдеу әдістеріне негізделген ұзақ сақтау үшін азық-түлік қауіпсіздігі жүйесін әзірлеу»
Ғылыми жоба жетекшісі: Орынбеков Думан Рымғалиұлы, техника ғылымдарының кандидаты. Тең жетекшісі: Қалибекқызы Жанар, биология ғылымдарының кандидаты.
Өзектілігі:
Қазіргі уақытта Азық-түлікшикізаты мен олардан жасалған өнімдерді дезинфекциялаудың көптеген әдістері бар. Дәстүрлі зарарсыздандыру әдістерімен қатар (термиялық, химиялық өңдеу, ультрадыбыстық, ультракүлгін, инфрақызыл, рентген сәулелерін қолдану) соңғы жылдары иондаушы сәулелену мен электр энергиясын зарарсыздандыру әдістері кеңінен қолданылды. Азық-түлікті электрофизикалық өңдеу әлемнің 60-тан астам елінде жүзеге асырылады. Халықаралық радиациялық қауымдастықтың мәліметтері бойынша, тек Еуропа нарыққа жыл сайын 200 мың тоннадан астам өңделген өнім шығарады. Тамақ өнімдерін өңдеудің электрофизикалық технологиясы өңдеудің басқа әдістерімен салыстырғанда айтарлықтай артықшылықтарға ие: биологиялық, химиялық және бактериялық бұзылуларға байланысты шығындарды азайту; өнімнің жарамдылық мерзімін ұзарту; тағамның дәмі мен қоректік қасиеттерін сақтау. Тамақ өнеркәсібіндегі маңызды мәселелердің бірі-шикізатты сақтау, оның табиғи қасиеттерін ұзақ уақыт бойы қамтамасыз ету.
Мақсаты:
Ауыл шаруашылығы, тамақ жәнеқайта өңдеу өнеркәсібі, сондай-ақ Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік секторы өнімдерін өндіру және сақтау кезінде электрофизикалық әсерлерді және иондаушы сәулеленуді пайдалана отырып, микробиологиялық, биохимиялық және технологиялық процестерді басқару қағидаттарын әзірлеу.
Күтілетін нәтиже:
- ауыл шаруашылығы шикізатынжәне оны қайта өңдеу өнімдерін өңдеудің, сақтаудың және өңдеудің электрофизикалық әдістеріне негізделген инновациялық технологиялар;
- ауыл шаруашылығы шикізатын және оны қайта өңдеу өнімдерін өңдеудің, сақтаудың және өңдеудің биотехнологиялық әдістері;
-өндірістің экологиялық стандарттарын, шығарылатын ауыл шаруашылығы өнімінің сапасын арттыру, тамақ және қайта өңдеу өндірістерінің қоршаған ортаны қорғау жөніндегі ғылыми-техникалық құжаттар;
-өсімдіктер мен жануарлардан алынатын ауыл шаруашылығы шикізатын өңдеудің, сақтаудың және өңдеудің инновациялық технологиялары бойынша ғылыми жетістіктерді енгізу және коммерцияландыру саласының жай-күйі мен даму перспективаларын бағалау бойынша ғылыми-негізделген әдістемелік ұсынымдар.
Қол жеткізілген нәтиже:
Ауыл шаруашылығы шикізатынжәне оны қайта өңдеу өнімдерін өңдеудің, сақтаудың және өңдеудің электрофизикалық әдістеріне негізделген инновациялық жоғары тиімді техникалар мен технологиялар зерделенді және талданды. Теориялық зерттеулер негізінде Тамақ өнеркәсібінде электрофизикалық өңдеу әдістерін қолдану туралы ғылыми-техникалық ақпаратқа шолу жасалды, зерттеу әдістері таңдалды. Ғылыми Мақалалар,Диссертациялар, патенттер зерттеліп, шикізатты өңдеудің электрофизикалық әдістерін қолдану бойынша жетекші елдер Ресей мен Беларусь екендігі анықталды. Электрофизикалық әдістердің бактериялық ұрықтануға және өсімдік пен жануар шикізатындағы улы элементтердің құрамына әсері туралы алғашқы зерттеулер жүргізілді. Алынған зерттеулер ультрадыбыспен, микротолқынды токтармен, инфрақызыл сәулеленумен өңдеудің тиімділігін көрсетеді. Алдын ала эксперименттік зерттеулер әдістердің жоғары тиімділігін көрсетеді. Ультрадыбыстық шикізаттың бактериялық ұрықтануын тиімді төмендетуге, Жануарлар шикізатындағы ауыр металдардың мөлшерін 2-3 есе азайтуға мүмкіндік береді, ал кейбір санитарлық-микроорганизмдер бойынша толық дезинфекция орын алды. Инфрақызыл сәулелену микробиологиялық көрсеткіштерді зерттеу кезінде Өсімдік шикізатын өңдеу кезінде микротолқынды токтармен салыстырғанда тиімдірек болды. Микротолқынды токтармен өңдеу кезінде өсімдіктер мен жануарлар шикізатындағы ауыр металдардың орташа есеппен 8-ден 15%-ға дейін төмендеуі тиімдірек болды.