AP09260805 "Азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігін аймақтық мониторинг негізінде сүт және сүт өнімдерінде жоғары кумулятивті ксенобиотиктерді анықтау үшін биосенсорды әзірлеу"

Ғылыми жоба жетекшісі: Какимов Айтбек Калиевич, техника ғылымдарының докторы, профессор, ORCID.: 0000-0002-9607-1684, Author ID в Scopus: 56955560600, Researcher ID: ABC-7111-2021

Өзектілігі:

Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығының дамуы техногендік әсермен тығыз байланысты, оның нәтижесінде трофикалық тізбек арқылы адам ағзасына көптеген ксенобиотиктер түседі, олардың арасында айқын канцерогендік әсері бар контаминанттар да бар. Оларды мал шаруашылығы өнімдерінде анықтау көп уақытты қажет етеді және қымбат. Жоғары кумулятивті ксенобиотиктердің қалдық мөлшерін анықтаудың экспресс-әдісін әзірлеу өте өзекті болып табылады, өйткені ол сүт және сүт өнімдерінің сапасын бақылау мен қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі міндеттерін шешуге мүмкіндік береді.

Мақсаты:

Жұмыстың мақсаты сүт және сүт өнімдеріндегі ксенобиотиктердің қалдық мөлшерін анықтаудың жеделдетілген әдісін әзірлеу үшін азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігін аймақтық мониторинг нәтижелерін зерттеу болып табылады.

Күтілетін нәтиже:

- ШҚО-ның қарқынды игеріліп жатқан аудандарында тамақ өнімдері қауіпсіздігінің өңірлік мониторингі негізінде неғұрлым кең таралған және қауіпті жоғары кумулятивті заттар анықталып, олардың кумуляция коэффициенті есептелетін болады.
- ШҚО-ның сүт құрамындағы қауіпті ксенобиотиктердің мөлшері жоғары өңірлерінің картасы жасалады.
- Ол сүттегі ксенобиотиктерді анықтау үшін жеделдетілген әдісті жаңғырту бағытын таңдайды.
- Сүт және сүт өнімдеріндегі жоғары жинақталған ксенобиотиктерді анықтау үшін биосенсор моделін жасау
- Сүт және сүт өнімдерінде жоғары кумулятивті ксенобиотиктерді анықтау үшін биосенсорды қолдану жөніндегі техникалық сипаттамалар мен нұсқаулық әзірленіп, бекітілетін болады.
- Нормативтік-техникалық құжаттама әзірленіп, бекітілді, монография шығарылып, патент алынды. Нәтижелері дәйексөз журналдарында жарияланады.

Қол жеткізілген нәтиже:

Ақпараттық деректерді талдау негізінде сүттегі уытты ксенобиотиктерді жануарлардан алынатын шикізат ретінде анықтаудың жеделдетілген әдісін әзірлеу қажеттілігі негізделді, сондай-ақ сүттегі неғұрлым кең таралған және қауіпті ксенобиотиктердің қалдық мөлшерін анықтау үшін ШҚО өңірлері белгіленді. Эксперименттік жолмен кумулятивтік қасиеттері бойынша ең қауіпті ксенобиотиктер анықталды. Шығыс Қазақстан облысының сүттегі қауіпті ксенобиотиктердің көп мөлшері бар өңірлерінің картасы жасалды. Сүт және сүт өнімдеріндегі ксенобиотиктерді анықтау үшін биосенсорды жаңғыртудың негізгі бағыттары таңдалды.

1. Study On the Detection of Antibiotics in Food Based on Enzyme - Free Labelless Aptamer Sensor. Zhainagul Kakimova, Klara Zharykbasova, Aitbek Kakimov, Gulmira Mirasheva, Sandugash Toleubekova, Yerlan Zharykbasov, Gulnara Tulkebayeva, Alibek Muratbayev, Asiya Utegenova. (Шолу. Рецензиялау сатысында).( Шетелдік жарияланым Scopus);
2. Determination of xenobiotics in environmental objects. Gulnara Tulkebayeva, Nadir Ibragimov, Zhainagul Kakimova, Klara Zharykbasova, Gulmira Baybalinova. UDC 01.1 The IX International Science Conference «Trends of development modern science and practice», November 16 – 19, 2021, Stockholm, Sweden. 588 p. ISBN - 978-1-68564-518-2. DOI - 10.46299/ISG.2021.II.IX.( Шетелдік жарияланым).

Зерттеу тобының мүшелері

Аты-жөні: Какимова Ж.Х.

Scopus Id: 56955761100

Researcher Id: 2447-2021

ORCID: 0000-0002-3501-3042

Қосымша:
бас ғылыми қызметкер
Аты-жөні: Жарыкбасова К.С.

Scopus Id: 57191167555

Researcher Id: 000

ORCID: 0000-0002-2027-3183

Қосымша:
бас ғылыми қызметкер
Аты-жөні: Суйчинов А.К.

Scopus Id: 57197823757

Researcher Id: 000

ORCID: 0000-0003-4862-3293

Қосымша:
инженер
Аты-жөні: Мирашева Г.О.

Scopus Id: 57189593618

Researcher Id: 000

ORCID: 0000-0003-4286-4563

Қосымша:
аға ғылыми қызметкер
Аты-жөні: Толеубекова С.С.

Scopus Id: 57189597951

Researcher Id: 000

ORCID: 0000-0003-2658-9514

Қосымша:
аға ғылыми қызметкер
Аты-жөні: Жарыкбасов Е.С.

Scopus Id: 57191171135

Researcher Id: 000

ORCID: 0000-0001-9707-0539

Қосымша:
аға ғылыми қызметкер
Аты-жөні: Ибрагимов Н.К.

Scopus Id: 57188718716

Researcher Id: 000

ORCID: 0000-0001-9607-8230

Қосымша:
инженер
Аты-жөні: Тулькебаева Г.Е.

Scopus Id: 57226128014

Researcher Id: 000

ORCID: 0000-0002-1121-5520

Қосымша:
кіші ғылыми қызметкер
Аты-жөні: Муратбаев А.М.

Scopus Id: 57206183950

Researcher Id: 000

ORCID: 0000-0002-0830-5007

Қосымша:
кіші ғылыми қызметкер
Аты-жөні: Даулетярова Ж.А.

Scopus Id:

Researcher Id:

ORCID:

Қосымша:
лаборант